Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη

Από τη μαθήτρια Μαρία - Αναστασία Κυριακοπούλου του τμήματος Γ2

Πηγή εικ.: http://overthebridgeni.wordpress.com/2011/08/26/declaration-of-the-rights-of-man-and-of-the-citizen/

Ενώ μερικά λεξικά ορίζουν τα δικαιώματα ως «προνόμιο», όταν ο όρος χρησιμοποιείται με την έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μιλάμε για κάτι πιο βασικό. Όλοι οι άνθρωποι έχουν ορισμένα θεμελιώδη δικαιώµατα – απλά και µόνο επειδή είναι ανθρώπινα όντα. Αυτά, τα λεγόμενα «Ανθρώπινα Δικαιώματα» δεν είναι απλά προνόμια, που μπορούν να αφαιρεθούν εξαιτίας της ιδιοτροπίας κάποιου άλλου. Είναι «δικαιώµατα», γιατί είναι πράγµατα που σου επιτρέπουν να είσαι, να κάνεις και να έχεις. Αυτά τα δικαιώµατα υπάρχουν για να σε προστατέψουν από ανθρώπους που ίσως να θέλουν να σου κάνουν κακό ή να σε πληγώσουν. Υπάρχουν επίσης για να µας βοηθήσουν να ζούµε σε µια ατµόσφαιρα φιλικότητας µεταξύ µας και να ζήσουµε ειρηνικά. Πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν για τα δικαιώματά τους σε κάποιο βαθμό. Γενικά ξέρουν ότι έχουν δικαίωμα στην τροφή και δικαίωμα σε ένα ασφαλές μέρος να μείνουν. Ξέρουν ότι έχουν το δικαίωμα να πληρώνονται για την εργασία που κάνουν. Αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα δικαιώματα. Όταν οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους, προκύπτουν παραβιάσεις, όπως οι διακρίσεις, η μισαλλοδοξία, η αδικία, η καταπίεση και η δουλεία.

Η ιστορία της αναγνώρισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων ξεκινά στη Γαλλία , την  εποχή  της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄, όταν οι απλοί άνθρωποι, αστοί, αγρότες  και εργάτες άρχισαν να  διαμαρτύρονται και να διεκδικούν καλύτερες συνθήκες για να βελτιώσουν την ζωή τους.  Εμπνευσμένοι  από την διακήρυξη της αμερικανικής επανάστασης του 1776 αλλά  και του φιλοσοφικού πνεύματος του 18ου αιώνα, ψήφισαν την  Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη. Ήταν 26 Αυγούστου  του 1789. Η διακήρυξη αποτελεί σήμερα ένα από σημεία αναφοράς των θεσμικών κειμένων όχι μόνο της Γαλλίας. Μεταγενέστερα  πολλές  σύγχρονες  χώρες, ακόμη και ο  ΟΗΕ (Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών) υιοθέτησαν τις αρχές της διακήρυξης των δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη.
Η Διακήρυξη περιλαμβάνει έναν πρόλογο και 17 άρθρα που αναφέρονται σε διατάξεις που αφορούν στο άτομο και το Έθνος. Καθορίζει τα «φυσικά και απαράγραπτα » δικαιώματα όπως η ελευθερία, η ιδιοκτησία, η ασφάλεια και η αντίσταση στη βία. Η Διακήρυξη αναγνωρίζει επίσης την ισότητα απέναντι στο νόμο και τη δικαιοσύνη. Τέλος, δηλώνει την αρχή της διάκρισης των εξουσιών.
Η Διακήρυξη αποτέλεσε και το προοίμιο του πρώτου Συντάγματος της Γαλλικής Επανάστασης που υιοθετήθηκε το 1791. Παρόλο που η Επανάσταση αρνήθηκε στη συνέχεια κάποιες από τις αρχές της συγκεκριμένης διακήρυξης και εκπόνησε δύο άλλες διακηρύξεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα το 1793 και το 1795, το κείμενο της 26ης Αυγούστου 1789 αποτελεί το σημείο αναφοράς των γαλλικών θεσμών, κυρίως στα Συντάγματα του 1852, 1946 και 1958.
Κατά τον 19ο αιώνα, η Διακήρυξη του 1789 αποτελεί πηγή έμπνευσης, για την εκπόνηση παρόμοιων κειμένων σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής. Η γαλλική επαναστατική παράδοση είναι επίσης παρούσα στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου που υπογράφτηκε στη Ρώμη στις 4 Νοεμβρίου 1950.
Παρακάτω παραθέτω το κείμενο της  ∆ιακήρυξης  των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη:
Προοίμιο: Οι αντιπρόσωποι του γαλλικού λαού, συγκεντρωμένοι σε Εθνική Συνέλευση, επειδή πιστεύουν ότι η άγνοια, η λήθη και η περιφρόνηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι οι αποκλειστικοί λόγοι της κοινής δυστυχίας και της διαφθοράς των κυβερνήσεων, αποφάσισαν να εκθέσουν σε μια επίσημη διακήρυξη τα φυσικά, αναπαλλοτρίωτα και ιερά δικαιώματα του ανθρώπου με τελικό σκοπό αυτή η διακήρυξη, μια και θα βρίσκεται συνέχεια μπροστά στα μάτια του κοινωνικού σώματος, να υπενθυμίζει σε όλους αδιάκοπα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Ακόμη σκοπεύει να καταστήσει τις αποφάσεις της νομοθετικής και της εκτελεστικής εξουσίας περισσότερο σεβαστές, μια και θα μπορούν σε κάθε περίπτωση να συγκρίνονται με τον τελικό στόχο του κάθε πολιτικού θεσμού. Τέλος, η διακήρυξη αυτή αποβλέπει να στρέψει τις διεκδικήσεις των πολιτών, που θα στηρίζονται πια σε απλές αρχές και αναμφισβήτητες, προς τη στήριξη του Συντάγματος και προς το γενικό καλό.
Επομένως, η Εθνική Συνέλευση μπροστά και κάτω από την προστασία του Ανωτάτου Όντος αναγνωρίζει και διακηρύσσει τα παρακάτω δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη.
Άρθρο 1 - Οι άνθρωποι γεννιούνται και παραμένουν ελεύθεροι, με ίσα δικαιώματα. Κοινωνικές διακρίσεις γίνονται μόνο με γνώμονα το κοινό συμφέρον.
Άρθρο 2 - Σκοπός κάθε πολιτικής ένωσης αποτελεί η διατήρηση των φυσικών και απαράγραπτων δικαιωμάτων του ανθρώπου. Τα δικαιώματα αυτά είναι η ελευθερία, η ιδιοκτησία, η ασφάλεια και η αντίσταση στη βία.
Άρθρο 3- Το Έθνος είναι η αποκλειστική πηγή κάθε εξουσίας. Καμία ομάδα ανθρώπων και κανένα άτομο δεν μπορεί να ασκεί εξουσία που δεν απορρέει από το Έθνος.
Άρθρο 4 - Ελευθερία σημαίνει το να μπορεί να πράττει το κάθε άτομο οτιδήποτε  δε βλάπτει ένα άλλο άτομο. Έτσι, η άσκηση των φυσικών δικαιωμάτων κάθε ανθρώπου θέτει σαν όριο το σημείο εκείνο, από το οποίο αρχίζει η άσκηση των ίδιων δικαιωμάτων για το άλλο άτομο. Το όριο αυτό δεν καθορίζεται παρά μόνον από το νόμο.
Άρθρο 5 - Ο νόμος μπορεί να απαγορεύσει μόνο ό,τι είναι επιζήμιο για την κοινωνία. Ό,τι δεν απαγορεύεται από το νόμο θεωρείται επιτρεπτό και δεν μπορεί σε κανέναν να επιβληθεί να κάνει κάτι που δεν ορίζεται από το νόμο.
Άρθρο 6 - Ο νόμος αποτελεί έκφραση της κοινής βούλησης. Όλοι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα, προσωπικά ή με αντιπροσώπους τους, να μετέχουν στη θέσπισή του. Ο νόμος πρέπει να είναι ο ίδιος για όλους, ανεξάρτητα αν προστατεύει ή τιμωρεί. Εφόσον όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο, μπορούν όλοι να μετέχουν το ίδιο και στα δημόσια αξιώματα, στις θέσεις και τις υπηρεσίες ανάλογα με τις ικανότητές τους και χωρίς καμία άλλη διάκριση παρά αυτή που πηγάζει από την αρετή τους και το ταλέντο τους.
Άρθρο 7. Κανένα άτομο δεν μπορεί να κατηγορηθεί, να συλληφθεί ή να κρατηθεί παρά μόνο στις περιπτώσεις που ο νόμος ορίζει και σύμφωνα με τις διαδικασίες που προκαθορίζονται από αυτόν. Όσοι αιτούνται, εκδιώκουν, και εκτελούν αμέσως ή εμμέσως αυθαίρετες εντολές πρέπει να τιμωρούνται. Όπως επίσης, κάθε πολίτης ο οποίος καλείται ή συλλαμβάνεται εν ονόματι του νόμου πρέπει να συμμορφώνεται αμέσως, κάθε αντίσταση που προβάλλει όντας ομολογία ενοχής.
Άρθρο 8 - Ο νόμος οφείλει να επιβάλλει ποινές που είναι αποκλειστικά και απόλυτα αναγκαίες. Κανείς δεν μπορεί να τιμωρηθεί παρά με νόμο που είχε θεσπιστεί πριν το αδίκημα και ο οποίος εφαρμόζεται νόμιμα.
Άρθρο 9 - Επειδή κάθε άνθρωπος θεωρείται αθώος έως ότου αποδειχτεί η ενοχή του, αν κριθεί αναγκαίο να συλληφθεί, κάθε αυστηρό μέτρο που δεν θα ήταν αναγκαίο για τη σύλληψή του απαγορεύεται αυστηρά από το νόμο.
Άρθρο 10 - Κανείς δεν πρέπει να διώκεται για τις πεποιθήσεις του, ακόμη και τις θρησκευτικές, εφ’ όσον η εκδήλωσή τους δεν διαταράσσει τη δημόσια τάξη που ο νόμος έχει επιβάλει.
Άρθρο 11 - Η ελεύθερη ανταλλαγή σκέψεων και ιδεών είναι ένα από τα πολυτιμότερα δικαιώματα του ανθρώπου. Επομένως, κάθε πολίτης έχει τη δυνατότητα να ομιλεί, να γράφει, και να τυπώνει τα έργα του ελεύθερα, αρκεί να μην κάνει κατάχρηση αυτής της ελευθερίας σε περιπτώσεις που ορίζονται σαφώς από το νόμο.
Άρθρο 12 - Η εξασφάλιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη κάνει αναγκαία την ύπαρξη μιας κρατικής εξουσίας. Άρα αυτή η εξουσία έχει θεσπιστεί για το καλό όλων και όχι για την ιδιωτική ωφέλεια αυτών, στους οποίους έχει ανατεθεί.
Άρθρο 13 - Για τη συντήρηση της κρατικής εξουσίας και για τα έξοδα της διοίκησης μια κοινή συνεισφορά είναι αναγκαία. Η συνεισφορά αυτή πρέπει να είναι κατανεμημένη με δικαιοσύνη στους πολίτες, ανάλογα με τις δυνατότητές τους.
Άρθρο 14 - Όλοι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα, αυτοπροσώπως ή με τους αντιπροσώπους τους, ν’ αποδέχονται ελεύθερα την αναγκαιότητα της δημόσιας εισφοράς, να παρακολουθούν τη χρήση της και να καθορίζουν την ποσότητα, τη διάθεση, την είσπραξη και τη διάρκειά της.
Άρθρο 15 - Η κοινωνία έχει το δικαίωμα να ζητήσει ευθύνη από κάθε δημόσιο λειτουργό για τον τρόπο που άσκησε το λειτούργημά του.
Άρθρο 16 - Κάθε κοινωνία η οποία δεν έχει εξασφαλίσει τα δικαιώματα των πολιτών της και δεν έχει καθορίσει με ακρίβεια τη διάκριση των εξουσιών, δεν μπορεί να θεωρηθεί οργανωμένη.
Άρθρο 17 - Επειδή η ιδιοκτησία είναι ένα απαραβίαστο και ιερό δικαίωμα κανείς δεν μπορεί να τη στερηθεί παρά μόνο σε περίπτωση δημόσιας ανάγκης που έχει καθορισθεί από το νόμο και φυσικά με την προϋπόθεση να καταβληθεί προηγουμένως στον κάτοχο μια δίκαιη αποζημίωση.
Σε ανάλογο πλαίσιο κινείται και η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, η οποία εμπνευσμένη από την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη προέκυψε από τις φρικαλεότητες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και υπογράφηκε το 1948 για να διαμορφώσει μια κοινή αντίληψη των ατομικών δικαιωμάτων. Αποτελεί τη βάση για έναν κόσμο που βασίζεται στην ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την ειρήνη.

Πηγή : Ιστοσελίδα της Προεδρίας της Δημοκρατίας (www.elysee.fr)